|
Халифалик битими боғланиши
Халифалик – ўзаро розилик ва ихтиёр билан боғланадиган (тузиладиган) битимдир. Чунки у итоат қилинишга ҳақли бўлган бошлиққа итоат байъати беришдир. Бунда байъат бериладиган кишининг ҳам, байъат берадиганларнинг ҳам розилиги зарур бўлади. Шунинг учун бирон киши халифа бўлишни рад қилса ва халифаликдан бош тортса уни бунга мажбурлаш жоиз бўлмайди. Аксинча бошқасига мурожаат қилинади. Шунингдек одамлардан ҳам мажбурлаб ва зўрлик билан байъат олиш жоиз бўлмайди. Чунки бу ҳолатда битимни саҳиҳ деб бўлмайди. Мажбурлаш халифаликка зиддир. Чунки у юқорида айтиб ўтганимиздек ўзаро розилик ва ихтиёр билан боғланадиган битимдир. Бунда ҳам ҳар қандай битим каби зўрлик ва мажбурлаш кетмайди. Лекин байъатлари нуфузли саналадиган кишилар томонидан байъат берилган бўлса инъиқод байъати битими боғланган бўлади ва байъат берилган киши халифага айланади. Унга итоат этиш вожиб бўлади. Бундан кейин унга бериладиган байъат халифалик битимини боғлаш учун бериладиган байъат эмас, балки итоат байъати бўлиб қолади. Бу пайтда халифа қолган одамларни ўзига байъат беришга мажбурлаши жоиз бўлиб қолади. Чунки бу итоат этишга мажбурлашдир. Бу эса шаръан вожиб. Зеро у бу ҳолатда халифалик битимини боғлаш эмаски, «бунда мажбурлаш дуруст бўлмайди», дейишга асос бўлса. Демак байъат дастлаб фақат ўзаро розилик ва ихтиёр билангина дуруст бўладиган битим бўлади. Аммо халифага байъат берилиб битим боғланганидан кейин итоат, яъни халифа амрига бўйсуниш байъати бериладиган бўлади. Бунда Аллоҳ Таоло амрини адо этиш учун мажбурлаш жоиз бўлади. Халифалик битим бўлгани учун у фақат битим боғловчи бўлсагина амалга ошади. Киши фақат биров уни қозиликка тайинласа қози бўлганидек ва амир ҳам биров уни амирликка тайинласа амир бўлганидек халифа бўлишда ҳам киши биров уни халифа қилиб сайласагина халифа бўла олади. Акс ҳолда бўлолмайди. Шундан аён бўладики бирон киши фақат мусулмонлар уни ўзларига бошлиқ қилиб танлашсагина халифа бўла олади. Унинг номига битим боғлансагина у халифалик салоҳиятларига эга бўлади. Бу битим эса албатта
20-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247